Ҫӗмӗрле районӗнчи Уйпуҫ Ялтӑра ялӗнче пурӑнакансем йытӑсенчен хӑраҫҫӗ. Лешсем сурӑхсене хӑвалаҫҫӗ, темиҫешне туртса ҫурнӑ. Ачасем вара шкула ҫӳреме шикленеҫҫӗ.
Йытӑсем ҫулларанпах хӑратаҫҫӗ. Вӗсем пӗр хӗрарӑм патӗнче пурӑнаҫҫӗ. Ял ҫыннисем хуҫине йыттисене сӑнчӑрлама темиҫе хутчен те ыйтнӑ, анчах кӑлӑхах.
«Пирӗн ачасем уй, вӑрман урлӑ ҫӳреҫҫӗ. Уй варринче пирӗн ачасене тапӑнаҫҫӗ. Пирӗн хӗр ӳсет, вӑл 10-мӗш класа ҫӳрет. Вӑл пысӑк ӗнтӗ, ҫапах йытӑсенчен хӑрать, ара, лешсем виҫҫӗн вӗт. Кашнинчех ман пата шӑнкӑравлать те кӗтсе илме ыйтать. Йытӑсем ӑна тапӑннӑ. Кӳршӗсен ачисем пӗчӗкрех, вӗсене те тапӑннӑ. Вӗсене те ашшӗ-амӑшӗ кӗтсе илет», - ҫапла каласа кӑтартнӑ Лилия журналистсене.
Ӗнер Элӗк районӗнчи пӗр ҫемьере ача эрех ӗҫсе наркӑмӑшланнӑ. Кун пирки ЧР ШӖМӗ пӗлтерет.
Ҫемьен уяв пулнӑ, хӑнасем чӗнсе сӗтел хушшинче савӑннӑ. Ҫемье пуҫӗпе мӑшӑрӗ хӑнасене ӑсатма тухсан 4-ри ывӑлӗ сӗтел ҫинчи эрехе ӗҫнӗ.
Ывӑлӗ ӳсӗрӗлнине асӑрхасан ашшӗ-амӑшӗ васкавлӑ медпулӑшу чӗннӗ. Ачана Шупашкарти пульницӑна илсе ҫитернӗ. Юрать, пӗчӗкскерӗн сывлӑхӗ хӑрушлӑхра пулман, тухтӑрсем ӑна пӑхнӑ хыҫҫӑн киле янӑ.
Палӑртмалла: ӗнер Ҫӗмӗрле районӗнче те ачапа чутах инкек пулман. 1,5 ҫулти хӗрача йӗкехӳресене вӗлермелли наркӑмӑшпа вылянӑ. Юрать, вӑл ӑна ҫӑтма ӗлкӗреймен, ҫакна тухтӑрсем ҫирӗплетнӗ.
Юпа уйӑхӗн 4-мӗшӗнче ҫӗрле Ҫӗмӗрле районӗнчи Чӑваш Улхашӗ ялӗнче пурӑнакансем темӗн шаплатнӑ сасӑпа вӑранса кайнӑ. «Эпир ҫывраттӑмӑр. Вӑйлӑ шаплатнипе вӑранса кайрӑмӑр. Сирпӗтӳ пекех, чӳрече ҫӗмӗрӗлчӗ», - ҫапла каласа кӑтартнӑ кинемей. Вӑл ун чухне 6 ҫулти мӑнукӗпе пӳлӗмре ҫывӑрнӑ.
Ялта пурӑнакансем икӗ хутчен пенине илтнӗ. Никам та суранланман. Пӗр ҫуртра чӳрече ҫӗмӗрӗлнӗ. Кун пирки полицие пӗлтернӗ.
Каҫхи шӑплӑха татнӑ ҫынна тупса палӑртнӑ. Вӑл – кӳршӗ ялта пурӑнакан 38 ҫулти арҫын. Полицейскисем пынӑ чухне вӑл ҫывӑрнӑ. Пӑшалне унӑн килӗнчех тупнӑ.
Арҫын ӑнлантарнӑ тӑрӑх, ҫав ҫӗрле вӑл пӗлӗшӗпе тавлашса кайнӑ. Палӑртмалла: арҫын тӗрмерен 2 ҫул каялла тухнӑ. Халӗ полицейскисем сунар пӑшалӗ ӑҫтан тупнӑннине палӑртаҫҫӗ, унччен унашкалли учетра пулман.
Юпа уйӑхӗн 8-мӗш ирхине Ҫӗмӗрле районӗнчи йӗрке хуралҫисене пӗр ватӑн килӗнчи пурлӑх ҫухални пирки систернӗ. 83 ҫулти старик шыв насусӗр юлнӑ. Вӑл унпа ҫӑлтан шыв уҫласа пурӑннӑ.
Старик ирхи пиллӗк сехетре йытӑ вӗрнӗ сасӑпа вӑраннӑ. Кил хушшине тухсан ют ҫын йӗрӗсене асӑрханӑ. Ҫав йӗр ҫӑл патне кайнӑ. Шыв помпи унта пулнӑ та.
Япала ҫухалнӑ киле Ҫӗмӗрлери шалти ӗҫсен пайӗнче кинологра ӗҫлекен Степан Богомазов полици лейтенанчӗ ӗҫри Мухтар йыттипе персе ҫитнӗ. Овчарка 37 ҫулти арҫын пурӑнакан кил енне ертсе кайнӑ. Судпа унччен темиҫе хут та айӑпланнӑ арҫын вӑрланӑ компрессора сутса ярса эрех туянма та ӗлкӗрнӗ. Халӗ пакунлисем арҫын тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарасси пирки шухӑшлаҫҫӗ. Ку ыйту ҫывӑх вӑхӑтра татӑлмалла.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Тури Кӑмаша ялӗнче те чиркӳ пулӗ. Ӑна пушӑ ларакан лавкка ҫуртӗнче хута ярасшӑн. Варнава митрополит лавккана реконструкцилемешкӗн пил панӑ ӗнтӗ.
Православи храмне Макарий Желтоводский преподобнӑй ятне парасшӑн. Вӑл XIV-XV ӗмӗрсенче пурӑннӑ, мӑнастирсем уҫнӑ. Православи тӗнне пӑхӑнакансем Макарий тӗлӗнтермӗш ӗҫсем тума пултарнине ӗненеҫҫӗ.
Пушӑ лавккана специалистсем тӗрӗсленӗ, чиркӳ проектне хатӗрленӗ. Ҫак кунсенче ял ҫыннисем лавкка тавра тирпей-илем кӗртнӗ. Строительство ӗҫӗн пӗрремӗш тапхӑрне кӑҫал юпа уйӑхӗнчех вӗҫлеме палӑртнӑ.
Авӑн уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Ҫӗмӗрле районӗнчи Хутар ялӗнче вертолет-палӑк уҫнӑ. Палӑртмалла: унашкалли халӗ республикӑра – ултӑ палӑк.
Асӑну объектне Хутар шкулӗнчен тата Сызраньти аслӑ ҫар авиаци училищинчен вӗренсе тухнӑ вертолетчиксене, «хӗрӳ точкӑсенче» пулнӑ ҫынсене халалланӑ.
Хутарта вертолет-палӑка унчченех лартма шутланӑ. Ку пуҫарӑва РФ Хӳтӗлев министерстви ырланӑ. Халӗ унта Ми-24 вертолет вырнаҫтарнӑ. Вӑл Сызраньти ҫав авиаци училищинче вӗренӳ машини пулнӑ.
Палӑка уҫнӑ чухне хисеплӗ хӑнасем пилеш аллейи лартнӑ.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Хутарта ҫӗнӗ палӑк уҫнӑ. Вӑл — вертолет. Ӑна уҫма Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев тата ытти тӳре-шара хутшӑннӑ.
Палӑка Хутарти вӑтам шкултан тата Сызраньти аслӑ ҫар авиаци училищинчен вӗренсе тухнӑ, хӗрӳ точкӑсене хутшӑннӑ вертолетчиксене хисеп туса лартма йышӑннӑ.
Авӑн уйӑхӗн 14-мӗшӗнче ҫӗмӗрлесем хула кунне уявланӑ. Элтепер хутарсене палӑк уҫнӑ ятпа тата хула кунӗпе саламланӑ.
Сӑмах май каласан, Хутарта вертолет вырнаҫтарассине 2017 ҫулта Раҫҫей Хӳтӗлев министерстви ырланӑ. «Ми-24» ҫар вертолечӗпе малтан Сызраньти авиаци училищинче усӑ курнӑ. Кивелсе вӗҫме юрӑхсӑра тухнӑ хыҫҫӑн ӑна Ҫӗмӗрле районӗнчи Хутар ялне илсе килнӗ. Вертолета ял ҫыннисем сумлӑ вырӑна вырнаҫтарнӑ.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Хутарти вӑтам шкулта 640 ача вырӑнне 121-ӗн вӗренеҫҫӗ. Вӗренӳ заведенийӗ проект хӑвачӗпе усӑ курайманнине кура ӑна Михаил Игнатьев Элтепер оптимизацилеме сӗннӗ. Тӳрех палӑртар: хупса мар. Шкула тӗплӗ юсанӑ чух планировкӑна ҫӗнетсе шкулӑн пушӑ пӳлӗмӗсене урӑхла майпа усӑ курма.
Вӗренӳ заведенийӗнче Михаил Васильевич авӑн уйӑхӗн 14-мӗшӗнче пулнӑ. Шкула юсамалла. Ҫавӑн валли халӗ проектпа смета документацине хатӗрлеҫҫӗ. Чӳречесемпе алӑксене ылмаштарасшӑн, ҫутӑ пӑралукне, ӑшӑ тата шыв пӑрӑхӗсене улӑштарасшӑн. Шкул ҫурри ытла япӑхнине кура ӑна ҫӗнетме республика хыснинчен 20 миллион тенкӗ уйӑрмалла.
Михаил Игнатьев демографи лару-тӑрӑвне те шута илме сӗннӗ. Вӗренӳ заведенийӗн лаптӑкӗпе тухӑҫлӑ усӑ курас, коммуналлӑ тӑкаксене чакарас тӗллевпе вӑл пӳлӗмсене оптимизацилеме, тӗплӗ юсав вӑхӑтӗнче шкула ҫӗнӗрен планлама сӗннӗ.
Пӗррехинче телевизор пӑхнӗ чухне Ҫӗмӗрле районӗнчи Ҫӗмӗрле ялӗнче пурӑнакан 69 ҫулти хӗрарӑм экстрасенс пулӑшу пани пирки пӗлтерӳ курнӑ. Хайхискер савни тупма шантарать-мӗн. Хӗрарӑм унта кӑтартнӑ номерпе шӑнкӑравланӑ.
Хайхи экстрасенс телефонпа калаҫнӑ чухнех сеанссем ирттернӗ. Анчах ку укҫаллӑ пулнӑ иккен. Хӗрарӑм ӑна укҫа куҫарса панӑ. Сахал мар: 60 пин тенкӗ.
Анчах 69 ҫулти кинемейӗн савни тупӑнман. Кун хыҫҫӑн тин вӑл ултав серепине ӑнланнӑ, полицие пулӑшу ыйтма кайнӑ.
ШӖМ пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енре пурӑнакансем ултавҫӑсен аллине лекнӗ тӗслӗх нумайланнӑ. Ҫавӑнпа йӗрке хуралҫисем асӑрхануллӑ пулма ыйтаҫҫӗ.
Чӑваш Енри икӗ вулавӑш Мускав укҫипе тӗслӗхлӗ пулса тӑрӗ. Ҫав тӗллевпе 2020 ҫулта нухрата кама парассине конкурс ирттерсе палӑртнӑ. Ҫӗнтерӳҫӗсен йышне пирӗн тӑрӑхран икӗ учреждени лекнӗ.
Конкурса ҫӗршывӑн 75 субъектӗнчен ҫур пин ытла заявка пухӑннӑ. Вӗсенчен 52 регионти 110 вулавӑша суйласа илнӗ.
Пирӗн республикӑран конкурса Элӗк, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Сӗнтӗрвӑрри районсенчи 9; Муркаш районӗнчи Мӑн Сӗнтӗрти, Шупашкар районӗнчи Кӑшавӑшри, Ҫӗмӗрле районӗнчи Турханти вулавӑшсем тата Шупашкарти В. Чаплина ячӗллӗ ача-пӑча информаци центрӗ хутшӑннӑ. Вӗсенчен иккӗшне: Мӑн Сӗнтӗртине тата Кӑшавӑшрине — суйласа илнӗ. Ҫӗнтерӳҫӗ-вулавӑшсене федераци хыснинчен 10 миллион тенкӗ уйӑрӗҫ. Вӑл пулӑшнипе вулавӑшсене хальхи вӑхӑтри учрежденисене ҫавӑрӗҫ.
+7.3 °C